Χρυσόθεμις Χατζηπαναγή

   

Με τη δική τους έκφανση του ωραίου

Κριτικά δοκίμια

Κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Literatura et Artes το βιβλίο της Χρυσοθέμιδος Χατζηπαναγή υπό τον τίτλο  Με τη δική τους έκφανση του ωραίου.

Το βιβλίο της γνωστής φιλολόγου, συγγραφέως και κριτικού Λογοτεχνίας συνιστά στις 340 σελίδες του μιαν άρτια επιμελημένη έκδοση από φιλολογικές μελέτες και κριτικά δοκίμια παρουσίασης σημαντικών πτυχών του έργου εννέα κορυφαίων ποιητών της πανελλήνιάς μας Γραμματείας.

Αφορμή για τα κείμενα που συγκεντρώνονται στην παρούσα έκδοση έδωσε μια διπλή τιμητική επέτειος τη χρονιά που μας πέρασε: το έτος συμπλήρωσης 70 χρόνων από τον θάνατο του Κωστή Παλαμά και 150 χρόνων από τη γέννηση μαζί με τα 80 χρόνια από την εκδημία του Κωνσταντίνου Καβάφη. «Τόσο για τον πατριδολάτρη μεγαλόπνευστο ποιητή της εθνικής μας συνείδησης και της πνευματικής αναγέννησης του σύγχρονου Ελληνισμού όσο και για τον μεγάλο Αλεξανδρινό της ελληνικής διασποράς και τον καταξιωμένο πρωτοπόρο δημιουργό της οικουμενικής ακτινοβολίας θα άξιζε έστω κι ένας ασήμαντος δικός μας οβολός συνεισφοράς ως ένδειξη ελάχιστου χρέους και ταυτόχρονα ως πολλαπλάσια ανταμοιβή της περηφάνιας που μας κληροδότησαν», σημειώνει προλογικά η συγγραφέας.

Ωστόσο, η Χρυσόθεμις Χατζηπαναγή στο αξιόλογο πόνημά της δεν περιορίστηκε αποκλειστικά στους δύο μεγάλους σκαπανείς της νεότερης ελληνικής ποίησης, αλλά θέλησε να εμπλουτίσει τις σελίδες του βιβλίου με την αναφορά σε καίριες οπτικές του έργου και άλλων επιφανών δημιουργών της πανελλήνιάς μας ποιητικής λογοτεχνίας και οι οποίοι σχετίζονται άμεσα μαζί τους: είτε ως προς την κριτική αποτίμηση της τέχνης τους είτε ως προς τις καταλυτικές επιδράσεις που δέχτηκε από αυτούς τους μέντορές τους η δική τους ποίηση. Έτσι, κατά σειράν παρουσιάζονται θεματικές όψεις από το μνημειώδες έργο των δυο τιμημένων με Νόμπελ ποιητών μας, του Γιώργου Σεφέρη και του Οδυσσέα Ελύτη, του Τάκη Παπατσώνη και του Γιάννη Ρίτσου, καθώς και των τριών διαπρεπών ποιητών της Κύπρου, του Κώστα Μόντη,  του Κύπρου Χρυσάνθη και του Κυριάκου Χαραλαμπίδη.

Η επιλογή,  σημειώνουμε, δεν είναι τυχαία, εφόσον ο Παλαμάς, κατά την ίδια οξυδερκή πρόβλεψη που εκφράστηκε ευνοϊκά για τον Καβάφη, παρέδωσε με εμπιστοσύνη τη σκυτάλη της διαδοχής στον Σεφέρη εν όψει της ιστορικής του Στροφής κυριολεκτικά και μεταφορικά για την καταξίωση των ποιητικών μας πραγμάτων σε παγκόσμια κλίμακα. Αλλά και ο Σεφέρης απεκάλεσε τον Παλαμά τελευταίο διδάσκαλο του Γένους και μαθήτευσε οπωσδήποτε στην περιώνυμη Καβαφική σχολή. Ο Ελύτης δεν υπήρξε μόνο από τα ιδρυτικά μέλη του «Κύκλου Παλαμά», αλλά και για τον πρώτο του δάσκαλο στην ποίηση, τον Καβάφη, ένιωθε μια βαθιά περιέργεια, ένα βαθύ ενδιαφέρον και ένα βαθύ θαυμασμό. Ο Τάκης Παπατσώνης, ο ποιητής του μυστικιστικού και θεολογικού στοχασμού, δεν άντλησε μόνο δάνεια από την Καβαφική τεχνοτροπία, αλλά και η πρώιμη εκδήλωση εκτίμησης και θαυμασμού για το έργο του Αλεξανδρινού φανερώνεται και από τις μεταφράσεις ποιημάτων του στα Γαλλικά, που μελοποίησε ο Δημήτρης Μητρόπουλος. Επιπλέον, για τον Γιάννη Ρίτσο, τον ποιητή της Ρωμιοσύνης, η ζωή και το έργο του Καβάφη στάθηκαν πηγή έμπνευσης για τη δημιουργία των «Καβαφικών» του ποιημάτων. Ο πολυγραφότατος, επίσης, ποιητής μας Κώστας Μόντης έχει αφομοιώσει με την ιδιότυπη γραφίδα της ποίησής του γόνιμα στοιχεία από τον Καρυωτάκη, αλλά και από τον Καβάφη. Όσον αφορά στον Κύπρο Χρυσάνθη, που ο ευπαίδευτος κριτικός μας Κώστας Προυσής απεκάλεσε «χρυσορρόα ποιητή και Κωστή Παλαμά της Κύπρου», το ογκώδες ποιητικό του έργο σφραγίστηκε από τον γενάρχη του νεοελληνικού ποιητικού μας λόγου. Τέλος, η ποίηση του Κυριάκου Χαραλαμπίδη ανατροφοδοτείται δημιουργικά και ανανεωτικά γονιμοποιείται από την Καβαφική και Σεφερική ποιητική.

Η συγκροτημένη φιλολογική γραφίδα της κ. Χρυσοθέμιδος Χατζηπαναγή μέσα από το αξιόλογο αυτό βιβλίο της καταδεικνύει ότι οι πιο πάνω μεγάλοι ποιητές μας είναι περισσότερο σήμερα παρά ποτέ επίκαιροι και κεντρομόλοι στο επίκεντρο των σκέψεων, των συναισθημάτων και των στοχασμών μας με τις προφητικές τους φωνές και τις προβλεπτικές προειδοποιητικές τους υποδείξεις. Γιατί έχουν πολλά να μας πουν ακόμα και άλλα τόσα να διαμηνύσουν στους χαλεπούς καιρούς μας μέσα από το πολύκροτο έργο τους.