Βιβλιοπαρουσίαση

Κώστα Λυμπουρή  των ημετέρων άλλων

Διηγήματα

Μετά τις αξιόλογες συλλογές διηγημάτων Προσωρινά κλειστό και Για μια μικρή παύλα, ο Κώστας Λυμπουρής επανέρχεται στο προσκήνιο των ποιοτικών διηγηματικών δρώμενων της πανελλήνιάς μας Γραμματείας με τη νέα διηγηματική του συλλογή υπό τον ανατρεπτικά και προτρεπτικά οξύμωρο τίτλο των ημετέρων άλλων, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις της Λεμύθου Παράκεντρο.

Τα δεκατέσσερα διηγήματα, που περιλαμβάνονται εδώ με έκταση σελίδων από έξι έως δεκαέξι το μεγαλύτερο, αποτυπώνουν την προσωπική σφραγίδα της εφευρετικής,  ευθύβολης και σαγηνευτικής γραφής της προηγούμενης διηγηματογραφίας του,  αναδεικνύοντας με εμφαντικότερα χρώματα και επιδεξιότερα σύνεργα την καταξίωση της «εν προόδω» ωριμότητάς της.  Στην αρτιότητα της καλαίσθητα επιμελημένης έκδοσης προστίθεται η φιλοτέχνηση του εξωφύλλου με ακόμη ένα έργο της ζωγράφου Νίτσας Χατζηγεωργίου, εικαστικές δημιουργίες της οποίας κοσμούν και τα δύο άλλα βιβλία του συγγραφέως, υποσημαίνοντας ίσως με τη συνέπεια των καλλιτεχνικών του επιλογών την εμμονή της λογοτεχνικής του ενασχόλησης με το απαιτητικό είδος του διηγήματος: της μικρής αυτής συμπαγούς φόρμας με  συνεπτυγμένους αφηγηματικούς ιστούς και αρχιτεκτονική οικονομία πλοκής, ευδιάκριτους χαρακτήρες μιας συνεκτικής αδρομερούς ολιγοπροσωπίας και τη δυναμική της μεταστοιχείωσης ή της σχάσης του πυρήνα, ήτοι της ευφάνταστης προέκτασης ή μετάπλασης του διηγηματικού μύθου σε συνθετότερο και πολυπλοκότερο μυθ-ιστόρημα.

Είναι ό,τι ακριβώς συγκροτεί την παλαιότερη και κατ’ εξοχήν την καινούργια εμπλουτισμένη συγκομιδή του διηγηματογράφου μας, συνδυάζοντας με τον σεβασμό της συνέχειας αλλά και χωρίς εξεζητημένους μανιερισμούς τις παραδοσιακές δομές και τις σύγχρονες τεχνικές του διηγήματος. Η εκτύλιξη του ενός ή των περισσοτέρων επεισοδίων σε καθορισμένο τόπο και χρόνο της σύγχρονης κυπριακής και ελλαδικής πραγματικότητας με την κορύφωση της δράσης σε απροσδόκητο ή ανοικτό τέλος υπαινικτικής και αλληγορικής σημειολογίας. Με ένα γλωσσικό ύφος στιβαρής ακριβολογικής λιτότητας, που διαφοροποιείται ή κλιμακώνεται από τον σοβαρό προβληματισμό έως τη λεπταίσθητη σάτιρα και το κωμικοτραγικό πνευματώδες  χιούμορ, δεν σκιαγραφεί απλώς, αλλά ανατέμνει με το ψυχογραφικό νυστέρι του Τσέχωφ την ψυχοπαθολογία της εποχής μας και τις εναγώνιες αναζητήσεις ή τις επώδυνες καταστάσεις των εντός αυτής «δρώντων» προσώπων. Μέσα, ωστόσο, από το αντικειμενικό παρατηρητήριο του τριτοπρόσωπου αφηγητή ή την αμεσότητα του πρωτοπρόσωπου μονολόγου του διηγηματικού ήρωα υψώνεται η ελεύθερη ανθρώπινη προβληματική και η απροκατάληπτη στάση υπέρβασης διλημμάτων. Πίσω, επίσης, από τον φαινομενικά γυμνό αντιλυρισμό της έκφρασης και τους τόνους ενίοτε μιας ευθυμογραφικής διάθεσης, χωρίς την παραμικρή κυνική ειρωνεία, ορθώνεται ο βαθύς «λυρισμός» της ενσυναίσθησης και μιας άνευ φυλετικών όρων και γεωγραφικών ορίων ανθρωπιστικής συμπόνιας για τον συνάνθρωπο της οικουμενικής συλλογικότητας. Αυτή η αντικειμενική ανθρώπινη προσέγγιση και η ταύτιση της ετερότητας-αλλότητας με την εταιρότητα της προσοικείωσης και της αρχαιοελληνικής φιλότητας είναι που διαπνέουν τα αριστοτεχνικά διηγήματα του  Λυμπουρή τόσο στη σύλληψη όσο και στη μορφολογική συνάρθρωση του περιεχομένου τους. Ένας κοινός συγγραφικός τόπος και τρόπος με τον γενάρχη του σύγχρονου διηγήματος, τον Άντον Τσέχωφ, όπως απηχείται μέσα από την αριστουργηματική του γραφίδα και τις θεωρητικές του αντιλήψεις: «Στους ανθρώπους να προσφέρεις ανθρώπους και όχι τον εαυτό σου».

Ποιοι είναι, εντούτοις, αυτοί «οι ημέτεροι άλλοι» της πολυπολιτισμικής κοινωνίας του κόσμου μας και του καιρού μας, της οικονομικής κρίσης, της αλλοτρίωσης των ηθών και των ρατσιστικών συμπεριφορών, της ιδιαιτερότητας αλλά και της ομοιότητας μ’ εμάς στη διάπραξη του κακού και το έμπρακτο παράδειγμα του καλού; Είναι, ασφαλώς, οι αλλόγλωσσοι, αλλόφυλοι και αλλόθρησκοι της διπλανής πόρτας και του «συναπαντήματος», κατά το ομότιτλο διήγημα, στους αστικούς δρόμους, στους χώρους συνύπαρξης στην πόλη και στο χωριό, οι κοινοτικοί μετανάστες, οι Ασιάτες εργάτες και οι οικιακές βοηθοί, οι μικροί και οι μεγάλοι άγνωστοι φίλοι μας, καθώς και οι κοινωνικοί παρίες από τη δική μας περιθωριοποίηση. Όσοι, δηλαδή, προβάλλουν στα ζωντανά σκηνικά δρώμενα και τα υποβλητικά φωτογραφικά στιγμιότυπα των διηγημάτων του Κώστα Λυμπουρή: ο καταρτισμένος με μουσική παιδεία Αφρικανός ταξιτζής, που θαυμάζεται από τον έκπληκτο επιβάτη και χλευάζεται από ασύστολους νεαρούς· το κωφάλαλο παιδί μιας Φιλιππινέζας, που κερδίζει τη συμπάθεια ενός καλόκαρδου οδηγού λεωφορείου· οι αλλοδαποί «μισθοφόροι» ποδοσφαιριστές· ο χοντρός Ρώσος μουσικός, που μετατρέπει τη μοναξιά της δυσκινησίας και της χηρείας του σε «ζωή εν-ταξί»· το καρδιοπαθές κοριτσάκι του αδιάφορου Γεωργιανού πατέρα, διακινητή ναρκωτικών, ο άτυχος Σριλανκέζος βοηθός κοιμητηρίου, που καταπλακώνεται από τον «κάδο» φορτωτικού μηχανήματος· η Βιετναμέζα, που συνδέεται με αμοιβαίους δεσμούς συντροφικότητας με μιαν ηλικιωμένη· ο Ρουμάνος σαξοφωνίστας, που αλλάζει τη διάθεση των κατοίκων ενός χωριού με την εκεί εγκατάστασή του· η Παλαιστίνια μαθήτρια, που υποστηρίζεται από τον διευθυντή του σχολείου της να διατηρήσει τη μαντήλα ως έμβλημα της ταυτότητάς της· ο Βούλγαρος Ιβάν, που φτιάχνοντας σε επαγγελματικό φούρνο το παραδοσιακό τους ψωμί, του μιλά όπως η γιαγιά του· η μεταμφιεσμένη γυναίκα που ξεσκεπάζει την ντροπή της σε κοινωνικό «συσσίτιο», για να υποστηρίξει έναν αλλοδαπό στην ουρά αναμονής από τη βίαιη επίθεση φανατικών ρατσιστών.

Και τα δεκατέσσερα διηγήματα του Κώστα Λυμπουρή και πολύ μετά την ανάγνωσή τους μάς αφήνουν με τη συγκινημένη αίσθηση ότι οι «άλλοι» δεν είναι οι ξένοι της αποστασιοποιημένης ετερότητας ή εχθρότητας, παρά μόνο ο αντικατοπτρισμός του κακού ή καλού εαυτού μας. Ενώ, όταν συνειδητά τους καταστήσουμε «ημέτερους», τότε μόνο θα ανεβάσουμε τη στάθμη του ανθρωπιστικού μας πολιτισμού.

©  Χρυσόθεμις Χατζηπαναγή