Βιβλιοπαρουσίαση

Μπάμπη Χαραλάμπους  Ιστορίες με χαμόγελο

Το πρόσφατο βιβλίο του Μπάμπη Χαραλάμπους με τον πιο πάνω τίτλο πολλαπλασιάζει εμπλουτιστικά το πνευματώδες χιούμορ και την ευρηματική κοινωνική σάτιρα κάτω από την έμπνευση μιας ωριμότερης γραφής σε συσχέτιση με τα προηγούμενά του ευθυμογραφήματα, που επιγράφονται παρεμφερώς Πικρά χαμόγελα. Παρόλο που και οι 19 «ιστορίες» του παρόντος έργου αφήνουν μια γλυκόπικρη αίσθηση λεπτής αυτοσαρκαστικής ειρωνείας με το γνωστό υφολογικό στίγμα του διακεκριμένου μας ευθυμογράφου. Διαβάζοντάς τις απνευστί, δεν ταυτοποιείς απλώς τις χαρισματικές αρετές του συγγραφέα με τις ιδιαιτερότητες του απαιτητικού αυτού είδους, που ανάγεται στις Αριστοφανικές του καταβολές, αλλά συναποκομίζεις ταυτόχρονα το προηγμένο χιούμορ μιας διάθεσης αυτοεμπαιγμού και μιας σκωπτικής δηκτικής υπόδειξης για τα σημερινά κακώς έχοντα. Διακριτικά επικριτικός και διακριτά διδακτικός ο πολυγραφότατος σατιρογράφος μας, μέσα από τις διαθλαστικές πλάγιες προσκρούσεις των γραφικών αφηγήσεων, των παραστατικών εξεικονίσεων και των ζωηρών έξυπνων διαλόγων του, καθώς και την αναλογία εύστοχων λεκτικών μεταφορών ή παρομοιώσεων μάς υποβάλλει με αβίαστη πειθώ τον διαχωρισμό της επιφάνειας των φαινομενικών εντυπώσεων από το βάθος τού είναι των αληθινών πραγμάτων. Με τα επιδέξια σύνεργα μιας έντεχνης παρωδίας, όπου επιχωριάζει η γκροτέσκο υπερβολή τού σουρεαλιστικά αλλόκοτου και η διακωμώδηση του παράδοξου οξύμωρων σχημάτων ή του μη παράδοξου υποκειμενικών προσλήψεων, το εύθυμο λογοπαίγνιο ενός καυστικού καρυκεύματος και η διάχυση του γελοίου, που δεν ακυρώνει τη σοβαρότητα του εκάστοτε μηνύματος, καταφέρνει να μας το μεταδώσει με μιαν πηγαία και όχι ψευδεπίγραφη λογοτεχνική αποτύπωση. Επισήμανση που μας παραπέμπει στις αποφθεγματικές διαπιστώσεις του Fernando Pessoa: «Όλες μας οι εντυπώσεις είναι αμετάδοτες, εκτός κι αν τις κάνουμε λογοτεχνικές. […]. Να λες . Να ξέρεις να λες. Να ξέρεις να υπάρχεις μέσ’ από τη γραπτή φωνή και τη νοητική εικόνα».

Και η φωνή του Μπάμπη Χαραλάμπους πίσω από τα νοήματα μιας εύγλωττης εικονογράφησης προσώπων και καταστάσεων, καθημερινών δρώμενων, απίθανων συγκυριών και ευφάνταστων σκηνικών επεισοδίων, που τα τροφοδοτεί η ίδια η ζωή, ξεπερνώντας και τη μεγαλύτερη φαντασία, απηχεί τους τραγελαφικούς κραδασμούς ενός παρατεταμένου κλαυσίγελου. Με την εμφαντική αμεσότητα του πρώτου αφηγηματικού προσώπου και συμπρωταγωνίστρια τη σύζυγό του σε επεξηγηματικές αναφορές ή άλλους χαρακτηριστικούς τύπους των περιδιαβάσεων και των συναπαντημάτων του, δεν μας καθιστά μόνο κοινωνούς των «ιστοριών» του, αλλά και μας μαθαίνει να χαμογελούμε απέναντι σε εμπόδια και δυσκολίες, αναπάντεχες παγίδες και τραγικά αδιέξοδα, διδάσκοντάς μας ως παλαίμαχος δάσκαλος κάποιες από τις «αμέτρητες εκφάνσεις της αισθητικής του χιούμορ», κατά τον Λουίτζι Πιραντέλλο. Κάτι που ως λαός ίσως να μην είχαμε ποτές ή αν διαθέταμε μια μικρή δόση του, θα το έχουμε ξεχάσει κάτω από τις αντίξοες συνθήκες του εθνικού μας βίου, ιδιαίτερα τον τελευταίο καιρό. Εξού και οι αριστοτέχνες του ευθυμογραφικού και ποιοτικού σατιρικού είδους σπανίζουν στον τόπο μας, με εξαίρεση προφανώς τον Μπάμπη Χαραλάμπους.

Ως προς τη θεματική του περιεχομένου σημειολογικά θα μπορούσαμε να σταθούμε στο οριακό μεταίχμιο μεταξύ σοβαρού και αστείου των «ευθυμοσατιρικών» αυτών αφηγημάτων, όπως ο ίδιος τα κατονομάζει με την παρασύνθετη σύζευξη της ειδολογικής τους κατάταξης στο οπισθόφυλλο του βιβλίου. Καμιά, βεβαίως,  σημασιολογική αποκρυπτογράφηση δεν θα χρειαζόταν, εφόσον η κεντρική τους ιδέα εστιάζεται σε ανθρώπινα συναισθήματα και σε ζέοντα προβλήματα του καιρού και του τόπου μας. Στο πρώτο αφήγημα με τις ευαίσθητες μνήμες και τους συνειρμούς της υιικής στοργής ταυτίζει στο ίδιο γηροκομείο την πεθαμένη μητέρα του με μιαν άλλη γριά, εκδηλώνοντας τα ίδια τρυφερά συναισθήματα. Η τυχαία συνάντηση με παλιούς, μεγάλους πια, μαθητές του και ο σεβασμός από τους αστυνομικούς στην είσοδο του γηπέδου, που συναντούμε σε μερικά διηγήματα, αφήνει τη στυφή γεύση της συναίσθησης της ηλικίας. Το κατεδαφισμένο σπίτι του θείου του στο κατεχόμενο χωριό τους ξυπνά μέσα του την ανάμνηση των περασμένων ευτυχισμένων χρόνων. Η αλλοδαπή οικιακή βοηθός και ο αλλόγλωσσος εργάτης βρίσκονται στο θεματολογικό επίκεντρο άλλων δύο εξιστορήσεων. Ενώ η ευγένεια, η τιμιότης και οι άλλες ξεχασμένες αρετές του χαρακτήρα προσκρούουν στην έλλειψη ή την καταπάτηση τέτοιων συναισθημάτων σήμερα μέσα από κάποιες εδώ αφηγηματικές σελίδες.

Ως ένα δείγμα γραφής από τις Ιστορίες με χαμόγελο του Μπάμπη Χαραλάμπους, λόγω επικαιρότητας του Παγκοσμίου Κυπέλλου, αποσπούμε την εισαγωγή από το σπαρταριστό ευθυμογράφημά του «Εσείς περάστε, παρακαλώ!»: «Ήταν ένα παιγνίδι ποδοσφαίρου με ομάδα του εξωτερικού, που αξιολογήθηκε ως “αγώνας υψηλού κινδύνου”. Όχι επειδή η αντίπαλη ομάδα ήταν πολύ ισχυρή και με δυσκολία θα την αντιμετώπιζε επιτυχώς η δική μας, αλλά διά τον φόβον των φανατικών οπαδών μας, που μπορούσε να δημιουργήσουν επεισόδια εις βάρος των ξένων και να εκθέσουν τη χώρα μας διεθνώς».

©  Χρυσόθεμις Χατζηπαναγή