Βιβλιοπαρουσίαση

Μόνας Σαββίδου Θεοδούλου  Αγαπημένε

Είναι η καταξιωμένη ποιήτρια, που αποθησαυρίζει μέχρι στιγμής στον δημιουργικό της αμητό όχι μόνο εννέα τίτλους ποιητικών συλλογών, αλλά και αξιόλογα έργα πεζογραφίας από ένα δίπρακτο-πολύσκηνο θεατρικό, δύο διηγηματικές συλλογές και κριτικά μελετήματα λογοτεχνικών πορτρέτων ποιητών μας· χωρίς να παραλείπεται, βεβαίως, η σημαντική συνεισφορά της στα λογοτεχνικά και πολιτισμικά μας δρώμενα με τις επτά θεματικές Ανθολογίες Ποίησης, καθώς και την επιμέλεια των δύο Ημερολογίων του Συνδέσμου Μικρασιατών Κύπρου, ο οποίος υπό την προεδρία και την αφοσιωμένη καθοδήγησή της καταγράφει μια σειρά εκδηλώσεων και πολυσχιδών δραστηριοτήτων, κρατώντας ακοίμητες τις μνήμες της Μικρασίας ως παράλληλου βίου του Κυπριακού Ελληνισμού. 

Η νέα ποιητική δουλειά της Μόνας Σαββίδου Θεοδούλου, που αφιερώνει στον αείμνηστο σύζυγό της γλύπτη Θεόδουλο και του οποίου η αυτοπροσωπογραφία φιλοτεχνεί την προμετωπίδα του βιβλίου, όπου κατά το επιλογικό ποίημα και «καθρεφτίζεται», κυκλοφόρησε την περσινή χρονιά από τις εκδόσεις Αφή και της ίδιας. Τόσο οι στίχοι από την ελληνική και παγκόσμια ποίηση, που προτάσσονται της συλλογής, όσο και ο τίτλος της προϊδεάζουν το περιεχόμενο των 39 ποιημάτων σε μιαν εύστοχη παραπληρωματική συσσωμάτωση. Αν και το ποίημα, που επιγράφεται «Ποιος τίτλος σε τι;», υπαινίσσεται από μιαν άποψη το περιοριστικό λεκτικό του σχήμα  στην απόδοση της πολυσημίας του ποιητικού νοήματος. Εντούτοις, η ποιήτρια, σύμφωνα και με το ποιητικό απόσπασμα στο επίκεντρο των παραθεμάτων, ίσως και να έχει εμπνευστεί να τιτλοφορήσει το καινούργιο της πόνημα από την ομώνυμη συλλογή «Ο Αγαπημένος» του κορυφαίου μυστικού ποιητή της Ανατολής Τζεραλντίν Ρουμί (1207 – 1273), ομοπάτριου και ομότεχνου του άλλου μεγάλου Πέρση ποιητή των Ρουμπαγιάτ Ομάρ Καγιάμ.

Αν «ο Αγαπημένος», ωστόσο, του Ρουμί, κατ’ επίδραση μεταφυσικών ανατολικών προσλήψεων και φιλοσοφικών στοιχείων του Νεοπλατωνισμού, είναι η ενσάρκωση μιας τελετουργικής ερωτικής ένωσης με το θείο και την αιωνιότητα μέσα από την  επίκληση του θανάτου των εγκοσμίων εν ονόματι της απόλυτης αγάπης, η δική μας ποιήτρια ζωντανεύει τον «αγαπημένο» της πέρα από τον θάνατο, αθανατίζοντάς τον μέσα στην εγκοσμιότητα της αιώνιας ποιητικής αλήθειας. Προσφυές παράδειγμα η επαναληπτική προστακτική «Πέθανε! Πέθανε!» από ένα ερωτικό ποίημα του Ρουμί, όπου η Θεοδούλου ενίσταται στην ελεγειακή αυτοχειρία της ζωής, αρνούμενη τον θάνατο  στην επαναφορά του δικού της «Μονολόγου»: «να μην έχει θάνατο / να μην έχει θάνατο / τον δικό σου θάνατο». 

Στεκόμαστε εξ αρχής στο πρώτο και το δεύτερο ποίημα «Μελέτη θανάτου» και «Επί ζωής», που συνιστούν όχι ένα ετερώνυμο διπολικό κοντράστ, αλλά μιαν αντιστικτική σύνθεση πάνω στο θέμα της ζωής και του θανάτου ως οι δύο όψεις του ιδίου νομίσματος των λύτρων για τη συμφιλιωτική κατανόηση και τη λυτρωτική αποδοχή τους. Μέσα από την προοπτική του θανάτου υποστασιοποιείται και αφηρωίζεται η οπτική της ζωής κατά την Πλατωνική μελέτη θανάτου στον «Φαίδωνα». Εύγλωττα αποκαλυπτικοί οι στίχοι από τα δύο ποιήματα στον διαλεκτικό τους συγχρωτισμό: «Όσοι θήλασαν μέλι / απ’ την πέτρα / […] / μελετούν τα κενά / αντιλήπτορες του θανάτου, / αλλά και του παροξυσμού της αγάπης». «Αγαπημένε, / ο χρόνος σαν αλεσμένο αλάτι / […] / που εξανεμίζεται κι όμως μένει / να καίει την πληγή».

Τα δύο επόμενα ποιήματα, που επιγράφονται «Η ρωγμή» και «Ο χορός», παραπέμπουν και πάλι στον Ρουμί. Αλλ’ ενώ εκείνος υπό την επήρεια μουσικών οργάνων της Ανατολής και σ’ έναν ακατάπαυστο στροβιλισμό αυτοσχεδιάζει τα χιλιάδες ερωτικά του τετράστιχα – εξού και το μετέπειτα τάγμα των στροβιλιζόμενων δερβίσηδων – , η ποιήτριά μας μεταπλάθει τη μουσική της καρδιάς της σε παρόμοιους ήχους των Μικρασιατικών της καταβολών και μαζί τον γήινο πεπερασμένο χρόνο στην άπειρη εκδίπλωση της μνήμης και στην απεραντοσύνη του νόστου της. Σε αντίθεση με τον «στροβιλιζόμενο» ποιητή της έκστασης και της μέθης, η ίδια καθηλώνεται μπροστά στον στροβιλισμό μιας αέναης ονειρικής ροής σε αναζήτηση της γνώσης της Πλατωνικής ανάμνησης, για να αναγνωρίσει τον «αγνώριστο στην άλλη διάσταση» «αγαπημένο». Στη μεταφυσική της ποιητική εικονοποιία του υπεραισθητηριακού και υπεραισθητού κόσμου των Πλατωνικών, προφανώς, ιδεών συμφύρεται και το χριστιανικό «άκτιστο φως» της αιωνιότητας «μετά τον χορό του θανάτου». Ένας μεταθανάτιος χορός, που ενώνει με τη «γέφυρα» του ομώνυμου ποιήματος τη συνέχεια με το παιγνίδι της ζωής.

Με τη χαρισματική της γραφίδα, έμπλεη ηδυσμένου λόγου και φιλοσοφικής ποιητικότητας, η Μόνα Σαββίδου Θεοδούλου υψώνει πάνω από το «θραύσμα» του θανάτου και την «απώλεια» του «αγαπημένου» το «θαύμα» της ζωής μέσα από την πεμπτουσία της παλινωδούσας διαιώνιας «μνήμης». Για την επιγραμματική νοηματοδότησή της χαρακτηριστικοί οι τελευταίοι στίχοι του ομότιτλου ποιήματος: «Κι η μνήμη; / Απ’ τη μητέρα η μήτρα. / Απ’ τη Μνημοσύνη εννιά φορές / το χάρισμα. / Ανάκληση των νοητών οφθαλμών».

Χρυσόθεμις Χατζηπαναγή