.

.

Πέμπτη 25 Σεπτεμβρίου 2014




Βιβλιοπαρουσίαση

Ζήνα Λυσάνδρου  Τα βιβλία που αγάπησα

Ομολογώ πως όσες φορές αποπειράθηκα να δημοσιοποιήσω κάποιες συντετμημένες σκέψεις για την παρουσίαση βιβλιοπαρουσιάσεων, το εγχείρημα προσέκρουε στη δυσκολία της αξιολόγησης άλλων δόκιμων ή και αδόκιμων αξιολογήσεων· τοσούτω μάλλον με το παρόν βιβλίο, που στις 400 σελίδες του αποθησαυρίζει την πολλαπλότητα μιας σειράς τίτλων πολυειδούς γραμματολογικής ταξινομίας, ποικιλώνυμης θεματικής και υφολογικού ποιοτικού στίγματος. Ένα σωρό προκλητικές απαιτήσεις με τις οποίες αναμετρήθηκε η συγγραφέας του, τελεσφορώντας συνάμα στις βιβλιόφιλες αναζητήσεις του ευάριθμου ακροαματικού κατ’ αρχάς και σήμερα αναγνωστικού της κοινού. Όσο και αν ένα βιβλίο, όπως ελέχθη επανειλημμένα, είναι ανοικτό παράθυρο στον κόσμο, η ανακάλυψη των αθέατών του όψεων, άρα και των λιγότερο προσβάσιμων, χρειάζεται τη βαθύτερη ματιά της κατάδυσης, αλλά και της ανάδυσης σε πλατύτερους και πιο ξάστερους ορίζοντες διάδοσής του. Προσφυώς υποδεικνύει ο Μπωντλαίρ στα δικά του «Παράθυρα»: «Όποιος κοιτάζει απ’ έξω ένα ανοιχτό παράθυρο, ποτέ δεν βλέπει τόσα πράγματα όσα αυτός που κοιτάζει ένα παράθυρο κλειστό». Αφετέρου, ο σεβασμός στον αναγνώστη συνάδει με το αποφθεγματικό κέλευσμα της P. L. Travers, που ενστερνίζεται η συγγραφέας ως προμετωπίδα στα «προλογικά» της: «Ένας συγγραφέας είναι το μισό μόνο από το βιβλίο του. Το άλλο μισό είναι ο αναγνώστης».          
Το να έχεις, λοιπόν, αγαπήσει κάποια βιβλία δεν σημαίνει, απλώς, ότι τα ξεδιάλεξες με το έμπειρο αναγνωστικό σου αισθητήριο ανάμεσα σε πολλά ήδη επιλεγμένα – ας μη μου επιτραπεί ο αμφιλεγόμενος όρος ευπώλητα – και από έναν κατακλυσμιαίο οργασμό εκδόσεων παλαιόθεν και προπάντων έως τώρα. Όταν έχεις την πρόθεση να τα συστήσεις σε επαρκείς αναγνώστες μέσα από μιαν ευσύνοπτη και εύληπτη παρουσίαση, σημαίνει, κυρίως, διαβάζοντας και μελετώντας τα με ενδελεχή διείσδυση στα μυστικά άδυτα του περιεχομένου τους, μα και με προπονημένη διαισθαντική όραση, να μπορείς ως «Τεχνουργός κρατήρων» να «θέτεις», κατά τον Καβάφη, το δικό σου «αγνό ασήμι». Τουτέστιν, μήτε να τα χρυσώνεις μήτε όμως και να τα χαλκεύεις άκριτα ή ηθελημένα. Τουναντίον, κάτω από την επιμελημένη επεξεργασία του δικού σου δοκιμασμένου μετάλλου, που θα λειτουργεί ως λυδία λίθος αυθεντικότητας, διαχρονικής αντοχής και ευρύτερης αποδοχής του έργου, να καταθέτεις ενυπόγραφη τη σφραγίδα της αντικειμενικής του αποτίμησης.  
Πληρώντας τέτοιες και άλλες συναφείς προδιαγραφές, πιστεύω ότι τόσο με τη σφαιρική ευστοχία του κριτικού της λόγου όσο και με την έντεχνη φιλολογική της γραφίδα τις αποδεικνύει έμπρακτα η συγγραφέας τού ως άνω πονήματος, διότι περί εργώδους πονήματος πρόκειται, και ας είναι μια δεκάχρονη συγκομιδή των εβδομαδιαίων παρουσιάσεών της στο ΡΙΚ (1982 – 1992) μαζί με άλλες κατά καιρούς επιπρόσθετες προσεγγίσεις πεζών και ποιητικών έργων.
Το βιβλίο, που διακρίνεται σε τρεις ενότητες για την ελληνική και ξένη πεζογραφία, καθώς την ποίηση, απαριθμεί 63 παλαιότερους και σύγχρονους συγγραφείς και μεγαλύτερο αριθμό έργων, εφόσον ορισμένων συγγραφέων παρουσιάζονται δύο έως τρία βιβλία. Επειδή, προφανώς, ο κατάλογος είναι μακρύς σε γνωστά ή άγνωστα για μερικούς ονόματα δημιουργών και έργων και χωρίς να διακινδυνεύω την αποσιώπηση κάποιων σημαντικών, επιλέγω τη δική μου κατηγοριοποίηση λόγω εποχιακής συγκυρίας. Όσα, δηλαδή, από τα ελληνικά και τα αλλόγλωσσα με δόκιμες μεταφράσεις παραπέμπουν σε οδοιπορικά αλλοτινών ημερών, ταξιδιωτικές εντυπώσεις, προσκυνηματικές εξορμήσεις και καλοκαιρινές διακοπές· αν και τα περισσότερα βιβλία μάς ταξιδεύουν, όπως προϊδεάζεται μια από τις παρουσιάσεις: «Κάποιες φορές, διαβάζοντας ένα βιβλίο, έχουμε την αίσθηση ότι μεταφερόμαστε σ’ άλλους κόσμους, εξωπραγματικούς, ειδυλλιακούς, ονειρεμένους». Μιας, λοιπόν, και το διάβασμα είναι άγραφος και «γραπτός» νόμος του καλοκαιριού, το εν λόγω βιβλίο-οδηγός, σαν μια «μποτίλια στο πέλαγο», κομίζει τα εξής μηνύματα: Κλαίρη Αγγελίδου Ο δρόμος και Πότνια Αλς, Κάτια Αντωνοπούλου Οι Ινδίες μου, Γιάννης Σπανδωνής Κάποτε στο Αιγαίο, Αντώνης Γεωργάκης Το νησί της ελαφρόπετρας, Μοναχός Μωυσής Αγιορείτης Αγρυπνία στο Άγιο Όρος, Ιωάννα Καρατζαφέρη Χωρισμένη στα δύο, Ανν Φιλίπ Ένα καλοκαίρι κοντά στη θάλασσα, Μαργκερίτ Ντυράς Τ’ αλογάκια της Ταρκινία, Χάινριχ Χάρρερ Επτά χρόνια στο Θιβέτ κ.ά..
Όλα τα λογοτεχνικά-κριτικά δοκίμια του πολύχρωμου και πυκνοϋφασμένου καμβά με το υφάδι της αγάπης και το στημόνι της υποδειγματικής μαεστρίας της συγγραφέως, κάτω από τον τρυφερό εγκάρδιο τίτλο Τα βιβλία που αγάπησα, παραθέτουν χαρακτηριστικά αποσπάσματα, ενδεικτικά του περιεχομένου τους. Άκρως αξιοσημείωτες είναι, επιπλέον, οι προσεγγίσεις της με ευφυείς λεπταίσθητες παρατηρήσεις και εποικοδομητικούς σχολιασμούς ως προς τις θεματολογικές συλλήψεις, τις αφηγηματικές τεχνικές και τη δομική αρχιτεκτονική των έργων, τη γλωσσική έκφραση κα την υφολογική αποτύπωση, γενικότερα τη ρητορική και ποιητική των μορφολογικών τους συνυφάνσεων.
Ωστόσο, ποια είναι αυτή η συγγραφέας – αναδημιουργός που ανάστησε τα  δημιουργήματα τόσων και τόσων συγγραφέων; Από τον Παπαδιαμάντη, τον Κόντογλου και τον Ροΐδη μέχρι τον Τολστόι, τον Στάινμπεκ, τον Μάρκες και άλλους πολλούς σύγχρονους της πεζογραφίας και της ποίησης; «Ποια έκαμε λοιπόν τις κρίνες εύρωστες και τις πηγές καινούργιες», κατά τον Τ. S. Eliot; Ποια άλλη από την αγαπημένη Ζήνα Λυσάνδρου Παναγίδου με την πληθωρική προσωπικότητα και την πολυσχιδή ενεργό δράση, την πλούσια φιλολογική σκευή και λογοτεχνική κατάρτιση, καθώς και τη ζεστασιά της γλαφυρής της καλλιέπειας. Αξιέπαινο, στ’ αλήθεια, το έργο των έργων που μας χάρισε, για να μας καθοδηγεί και να μας εμπνέει ολοένα και περισσότερο στο διάβασμα καλών βιβλίων.
Υ.Γ.: Ένα από «τα βιβλία που αγάπησα» είναι τα χρονογραφήματά της Φωνή Πατρίδας, που ως χρέος πατριδογνωσίας δεν θα παραλείψω την παρουσίασή τους.

©  Χρυσόθεμις Χατζηπαναγή            


           

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου