Βιβλιοπαρουσίαση

Τοπία του νόστου και της αναζήτησης

στην ποίηση της Αγνής Λεαντζή Μενελάου  Ας γίνουμε επιτέλους άνθρωποι

Μετά την πρώτη της ποιητική συλλογή υπό τον τίτλο Ταξίδι στα σύμπαντα και τις υπαρξιακές – μεταφυσικές της ανατάσεις, η Αγνή Λεαντζή Μενελάου μέσα από τις 140 σελίδες του νέου της ποιητικού βιβλίου, που κυκλοφόρησε μόλις πρόσφατα, έρχεται να μας ταξιδέψει σε άλλα επίγεια αυτή τη φορά τοπία και αγαπημένους τόπους του ασίγαστου νόστου και της εναγώνιας αναζήτησής της.

Στην καινούργια δημιουργική της συγκομιδή η ποιήτρια εμπνέεται από μιαν πλειάδα διαχρονικών και επίκαιρων θεμάτων, που συλλαμβάνει με τις ευαίσθητες κεραίες του ψυχισμού της και αποτυπώνει με τον τρόπο της δικής της ποιητικής έκφρασης. Θα μπορούσε να επισημανθεί, βέβαια, ότι η μορφική δομή των ποιημάτων, παραπέμπει σε λυρικούς ρυθμούς και παραπλήσια σχήματα παραδοσιακής μετρικής, ως επί το πλείστον μιας κατά συρροήν ζευγαρωτής ομοιοκαταληξίας, που την αποξενώνει ή αυτοβούλως τη διαφοροποιεί από τις νεωτερικές και μετανεωτερικές τεχνικές του έντεχνου ποιητικού λόγου. Σημασιοδοτούνται, ωστόσο, εδώ όχι η κάποια ασυμβατότητα με τη μοντέρνα γραφή κρυπτογραφικών συμβολισμών και τη δόκιμη υφολογική γραφίδα υπερρεαλιστικών αισθητικών προδιαγραφών, αλλά οι πυκνές σκέψεις και τα πλούσια συναισθήματα, οι έντονοι προβληματισμοί  και οι φιλοσοφημένοι αναστοχασμοί, που σηματοδοτούν το περιεχόμενο της ποίησης τής Λεαντζή. Αξίζει, εξάλλου, να σημειωθεί ότι η Καβαφική σκάλα της Ποιήσεως δεν προορίζεται αποκλειστικά και μόνο για τους μείζονες ποιητές, αλλά «το πρώτο σκαλί» της είναι το έναυσμα της δοκιμής και η εφόρμηση της δοκιμασίας για τους μικρούς και ταπεινούς μα εμψυχωμένους εργάτες της δύσκολης αυτής λογοτεχνικής ενασχόλησης.

Μετά τα προλογικά σημειώματα της Αικατερίνης Ανδρεστίνου και του αείμνηστου Κώστα Χατζηστεφάνου, περιδιαβάζουμε, λοιπόν, από τις πρώτες σελίδες τα ανηφορικά μονοπάτια και τους δρόμους των αξιέπαινων βηματισμών. «Ο μίτος της Αριάδνης» του ομότιτλου ποιήματος είναι το νήμα που ξετυλίγει όχι η Αριάγνη του μύθου αλλά η Αγνή των νοσταλγικών αναπολήσεων, των τρυφερών αναμνήσεων και των απομυθοποιήσεων τής άνευ «ελέου και φόβου» ατέλειωτης τραγωδίας μας. Έτσι, ανταμώνουμε μαζί της «στα ιερά κι αγαπημένα χώματα της αγαπημένης γενέθλιας γης, τη πολύπαθης Μόρφου», καθώς προεξαγγέλλει η ίδια στο αναθηματικό επίγραμμα «στη μνήμη των γονιών» της, και αφουγκραζόμαστε τους ελεγειακούς στόνους από τα συθέμελα ολάκερης της γης της: «Ιδού Εγώ, ατενίζω τους βαρβάρους βιαστές / το όσιο να βεβηλώνουν κορμί μου / Ιδού εγώ, να μετρώ τους σταυρούς και τα μνήματα». Στην ποιητική της «ιστοριογραφία», που οι επώδυνες μνήμες, οι ζωντανές εικόνες και ο ανήμερος ίμερος της επιστροφής στα σκλαβωμένα εδάφη μας καταγράφουν αδιαλείπτως με τη χρονολογική ένδειξη των στίχων, μας σταματά ο λυγμικός σπαραγμός και η οργή της νέμεσης για τα δεινά του ατέρμονου δράματος της πατρίδας: «Από 15 – 20 Ιουλίου» μέχρι τον «Ιούλη – Ιανό» και την «Αυγουστιάτικη Παναγιά» και έως τον «Μήνα της ντροπής», που συνεκδοχικά επεσώρευσε όλους τους πικρούς καιρούς και τα δίσεκτα χρόνια της κατοχής και της προσφυγιάς. Θρηνεί και πονεί μέσα της βαθιά η ποιήτρια για την απώλεια και την ανεπούλωτη πληγή, αλλά και αναθαρρεί και ελπιδοφορεί για την ώρα της ανάστασης και του λυτρωμού. Εύηχα «σημεία αναφοράς» των ασθματικών της τόνων και των κραδασμών τής «Περίλυπης ψυχής [της] έως θανάτου», σύμφωνα με το ομώνυμο ποίημα, μα και της νηπενθούς της λύρας η Μοντική «Θάλασσα της Κερύνειας», η μοιρασμένη «Λευκωσία» και ο Άγιος Μάμαντας, που με την καρτερία της αισιόδοξης προσδοκίας στη μορφή του δεν βλέπει τον απόμακρο πολιούχο «προστάτη», ή «φρουρό», αλλά τον μπροστάρη τροπαιούχο και λυτρωτή, «όπως αρμόζει σε γνήσιο κι άξιο παλικάρι». Ωστόσο, η προσωποποιημένη μορφή που ζωντανεύει και πρωτοστατεί σε πολλά ποιήματα της συλλογής είναι η προσφιλής της γενέτειρα Μόρφου, η αρχαία Μορφώ, όπου ως «Κύπρια Πηνελόπη» προσμένει την «Επιστροφή» μέσα από τα αντίστοιχα ποιήματα.

Πέρα από τα υπαρξιακά ερωτήματα της ζωής ή του θανάτου κι ανάμεσα στα καθημερινά ή μονιμότερα δρώμενα, τοπικά και παγκόσμια, μαζί με τα  πολυκύμαντα αισθήματα που γεννούν στην ψυχή της ποιήτριας, στο προσκήνιο του νου και της καρδιάς της προεξάρχει η μοίρα της πατρίδας της. Για τούτο και δεν παύει να υπενθυμίζει προς τους συνανθρώπους της το ηθικό και πνευματικό τους χρέος, όπως υπομιμνήσκει το ποίημα για τον «Γρηγόρη Αυξεντίου» και καθώς ο τίτλος της συλλογής με προτρεπτική υποτακτική ή ευχετική ευκτική διαμηνύει. Με την  οριστική, επιπλέον, της αμετάκλητης απόφασης και της αναπότρεπτης βούλησης η Αγνή Λεαντζή Μενελάου συνοψίζει την αλήθεια της γηγενούς ιστορικής μας συνέχειας και την αναγκαιότητα μιας ενσυνείδητης φιλοπατρίας: «είμαστε εμείς και τα γονίδιά μας, / είμαστε εμείς, οι γονείς και τα παιδιά μας, / είμαστε οι προπάπποι και τα μελλούμενά μας. / Σε τούτο τον τόπο που μας έλαχε να ζούμε,/ με νύχια και με δόντια θε να κρατηθούμε».

©  Χρυσόθεμις Χατζηπαναγή